Zmiany zwyrodnieniowe (Choroba zwyrodnieniowa stawów) – jak sobie z nimi radzić?

Zmiany zwyrodnieniowe – każdy z nas na pewno niejednokrotnie słyszał to pojęcie lub diagnozę postawioną przez lekarza. Zmiany zwyrodnieniowe u niektórych budzą strach i niepokój, ponieważ nie rozumieją istoty problemu tego degeneracyjnego, postępującego procesu.

Warto się zastanowić, co kryje się pod tym pojęciem tzn. co ono oznacza i jakie ma znaczenie dla naszego zdrowia.

Żeby zrozumieć co to jest PATOLOGIA (nieprawidłowości) w budowie stawu i jego funkcjonowaniu, w pierwszej kolejności należy wiedzieć: co to jest ZDROWY STAW.

Najprostszy staw składa się z:
- dwóch kości - pokryte są chrząstką stawową, bardzo śliską i odporną na ścieranie,
- więzadeł, które łączą ze sobą kości i utrzymują w prawidłowym ułożeniu,
- mięśni, które wprawiają kości w ruch,
- torebki stawowej i błony maziowej – torebka stawowa otacza staw, izoluje od otoczenia, stabilizuje go, BŁONA MAZIOWA – jest niezwykle istotna, ponieważ na skutek ruchu produkuje maź - smar dla stawu.

Staw, jako element układu ruchu do prawidłowego funkcjonowania potrzebuje właśnie ruchu.
Jeżeli kości są ustawione pod odpowiednim kątem względem siebie, mięśnie są zdrowe i silne, udało nam się uniknąć poważnych kontuzji… to staw funkcjonuje prawidłowo.

Poprzez ruch w stawie poprawia się krążenie, odżywienie, co umożliwia duże możliwości regeneracji i narząd ruchu służy nam prawidłowo przez lata.

Nie zawsze udaje nam się utrzymać nasze stawy w dobrej kondycji.
Siedzimy na lekcjach w szkole już od siódmego roku życia. Obciążająca praca fizyczna, czy odwrotnie - siedzący tryb życia, różne „niezdrowe” pozycje ciała, wymuszają nieprawidłową pracę stawów, które z czasem prowadzą do przeciążeń. Do tego dochodzą wypadki (urazy), sytuacje losowe, kontuzje sportowe, czy nadwaga, które utrudniają możliwość regeneracji stawu. Nie bez znaczenia jest to, że problem zmian zwyrodnieniowych najczęściej dotyczy dużych stawów, tych, które przenoszą duże obciążenia (np. staw kolanowy, staw biodrowy).

Jak dochodzi do powstania zmian zwyrodnieniowych?
Chrząstka stawowa, na skutek zwiększonych pod różnym kątem sił, zaczyna się wycierać i staje się coraz cieńsza. Z czasem jest na tyle cienka, że przestaje pełnić funkcję asekuracyjną, amortyzującą i kości tworzące staw zaczynają mieć ze sobą kontakt.
Kości to bardzo specyficzne tkanki, bo jako jedyne uszkodzeń nie naprawiają blizną, tylko tkanką kostną. Po złamaniu nie zostaje ślad, po skaleczeniu skóry – czasami zostaje widoczna blizna. Dodatkowo, kość na obciążenie, reaguje wzrostem.
Wyobraź sobie teraz taką sytuację: chrząstka się wyciera, kości stawu zaczynają o siebie trzeć. Broniąc się przed uszkodzeniami reagują wzrostem w różnych dziwnych kierunkach. I tak powstają osteofity (nieregularne narośla kostne). Pojawia się tzw. błędne koło tzn. kolejne obciążenia pobudzają kości do wytwarzania kolejnych osteofitów. Osteofity jako nieprawidłowe naroślą kostne w miarę upływu czasu (lat) zmieniają funkcje stawu na nieprawidłową, zmniejszają jego zakres ruchomości, zmieniają sposób używania stawu i powodują, że staw staje się coraz bardziej „zmęczony” i „zużyty”. Pojawia się ból, opuchlizna, trudności w poruszaniu np. stawem kolanowym, co zmniejsza jakość codziennego życia.

Opisany nieprawidłowy proces często trwa latami. Jeśli jest związany z naturalnym upływem czasu, najczęściej nie daje szczególnych dolegliwości i o zmianach zwyrodnieniowych dowiadujemy się przypadkiem, przy okazji wykonania jakiegoś badania obrazowego (np. badanie rentgenowskie RTG). Jeśli pojawienie się zmian zwyrodnieniowych wynika tylko z procesu starzenia, nasz organizm ma czas, by wypracować sobie inną drogę do wykonywania określonego ruchu (są to zdolności kompensacyjne organizmu, czyli przystosowywanie się do zmian, żeby zachować swoje prawidłowe funkcje).

Poważny problem ze zmianami zwyrodnieniowymi zaczyna się wtedy, gdy przeciążenia i proces niszczenia stawu rozpoczyna się, gdy mamy 30 - 40 lat. W obecnych czasach niestety tak się zdarza coraz częściej (otyłość, siedzący tryb życia, zmiany przeciążeniowe w wyniku ciężkiej pracy, stres, brak odpoczynku, nieprawidłowe odżywianie, BRAK REGULARNEJ AKTYWNOŚCI FIZYCZNEJ). Taka osoba przecież nadal jest osobą młodą i statystycznie danego stawu będzie używać jeszcze 40 - 50 lat, więc proces zniszczenia stawu będzie postępował dalej, niż u osoby, u której problem zaczął się w wieku lat 60. Na skutek zużycia stawu może pojawić się ból, będzie dokuczać także wrażenie sztywności czy zmniejszonej ruchomości stawu oraz mogą się pojawić: „strzelanie i trzaski” podczas ruchu w stawie.

W tej perspektywie zdecydowanie najważniejsza w przebiegu procesu SPOWALNIANIA powstawiania zmian zwyrodnieniowych jest PROFILAKTYKA. Zadbajmy o rekreację, aktywny wypoczynek, utrzymanie prawidłowej wagi ciała, o dobór właściwiej dla siebie aktywności, zbilansowaną dietę oraz konsultację z FIZJOTERAPEUTĄ.

Rola FIZJOTERAPEUTY polega między innymi na aplikowaniu odpowiedniej dawki ruchu po przebadaniu danego pacjenta, po zapoznaniu się z jego stanem zdrowia, sposobem życia i możliwościami. Fizjoterapeuta posiada również wiedzę, w jakiej sytuacji należy zgłosić się do lekarza i wskaże konkretnego specjalistę.

Dbaj regularnie o swoje stawy, to dzięki nim możesz się sprawnie poruszać i być samodzielny.

mgr Joanna Charuza – fizjoterapeuta
Specjalistyczne Centrum Medyczne MOVEMED
www.scm-movemed.pl