Powstaje Muzeum – Miejsce Pamięci KL Plaszow
Podczas dzisiejszej sesji Rady Miasta Krakowa odbyło się pierwsze czytanie projektu uchwały w sprawie utworzenia samorządowej instytucji kultury: Muzeum – Miejsce Pamięci KL Plaszow w Krakowie. Niemiecki nazistowski obóz pracy i obóz koncentracyjny (1942-1945).
Muzeum ma być samorządową instytucją kultury miasta współprowadzoną przez Ministerstwo Kultury i Dziedzictwa Narodowego – zgodnie z listem intencyjnym podpisanym w czerwcu przez prezydenta Krakowa i ministra. List zakładał współdziałanie miasta i ministerstwa na rzecz utworzenia Miejsca Pamięci zarówno w zakresie finansowym, jak i merytorycznym, a także powołanie nowej instytucji.
– Idea upamiętnienia terenu dawnego KL Plaszow jest naszym zobowiązaniem zarówno wobec ofiar, tych mieszkańców Krakowa, którzy pamiętają jeszcze wojenne czasy, jak też współczesnych krakowian i społeczności międzynarodowych. Poprzez utworzenie Muzeum chcemy rozpocząć nowy rozdział wspólnej pracy nad zachowaniem pamięci o tym niezwykle ważnym dla naszej historii miejscu śmierci i cierpienia. Wierzę, że obowiązek pamięci, do którego obliguje nas posiadana wiedza o historii KL Plaszow, zostanie przez nas wypełniony w sposób godny i właściwy – uważa Jacek Majchrowski, prezydent Krakowa, który podczas konsultacji społecznych osobiście spotkał się z mieszkańcami zgłaszającymi uwagi do powstania Muzeum – Miejsca Pamięci.
Muzeum – Miejsce Pamięci KL Plaszow ma powstać na gruntach należących do Gminy Miejskiej Kraków, Gminy Wyznaniowej Żydowskiej w Krakowie oraz Skarbu Państwa i objąć obszar około 40 hektarów, który od 2002 r. jest wpisany do rejestru zabytków prowadzonego przez Małopolskiego Wojewódzkiego Konserwatora Zabytków, a także przyległy teren o powierzchni około 3 hektarów.
„Utworzenie i funkcjonowanie Muzeum będzie godnym i właściwym miejscem, by zachować pełną pamięć o ofiarach KL Plaszow. Dzięki powstaniu Muzeum pamięć o tragicznej przeszłości może stać się przestrogą i nauką dla przyszłych pokoleń, by równie dramatyczny los nie był nigdy udziałem ludzkości. Muzeum – Miejsce Pamięci jest gwarantem skuteczności przeprowadzonych działań oraz właściwym krokiem, podjętym w duchu pełnej dziejowej odpowiedzialności za naszą wspólną historię” – czytamy w uzasadnieniu uchwały.
Teren po byłym niemieckim nazistowskim obozie pracy i koncentracyjnym Plaszow jest miejscem pamięci narodowej. Podkreślają to dwa chroniące go akty prawne: wspomniany już wpis do rejestru zbytków oraz ustawa o grobach i cmentarzach wojennych z 1936 r., która teren KL Plaszow uznaje za cmentarz wojenny. Na terenie obozu znajdują się pozostałości trzech miejsc masowych egzekucji. Wydobyte z nich ciała ofiar zostały spalone i rozsypane po całym obszarze, tym samym teren poobozowy formalnie jest cmentarzyskiem.
W związku z tym, że obecny „parkowo-rekreacyjny” sposób traktowania tej przestrzeni nie spełnia wymogów należnych miejscom pamięci, konieczne stało się powołanie instytucji odpowiedzialnej za odpowiednią opiekę nad tym obszarem, dysponującej zapleczem muzealnym. Pozwoliłoby to konsekwentnie i w sposób planowy zarządzać miejscem, troszczyć się o pamięć, a także nauczać o historii obozu.
Projekt upamiętnienia zakłada pozostawienie terenu dawnego obozu w możliwie niezmienionym i autentycznym stanie, umieszczenie tablic informacyjnych i oznaczeń ważnych miejsc, takich jak na przykład miejsce palenia ciał czy plac apelowy. Natomiast obok – przy ul. Kamieńskiego miałby powstać nowy budynek muzealny tzw. memoriał, a także parking dla autobusów i park. Plan zakłada także wyremontowanie Szarego Domu (budynku należącego przed wojną do Towarzystwa Pogrzebowego Chewra Kadisza, który w czasie okupacji został zamieniony na siedzibę SS i włączony do terenu obozu).
Muzeum Krakowa, jako opiekun merytoryczny, opracowało scenariusz nowego Muzeum – Miejsca Pamięci oraz przeprowadziło badania archeologiczne na terenie poobozowym. Muzeum prowadzi również prace badawcze i edukacyjne w obszarze wiedzy i pamięci o byłym obozie. Działania te finansowane są ze środków Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego oraz Miasta Krakowa. Prace wspiera powołana zarządzeniem Prezydenta Krakowa Rada Społeczna ds. utworzenia Muzeum – Miejsca Pamięci na terenie byłego obozu KL Plaszow.
Kolejnym etapem, możliwym po podjęciu przez Radę Miasta Krakowa uchwały o utworzeniu Muzeum, będzie podpisanie umowy między Ministrem Kultury i Dziedzictwa Narodowego a Gminą Miejską Kraków o współprowadzeniu nowej instytucji kultury. Nowa instytucja miałaby rozpocząć działalność 1 stycznia 2021 roku. Przewidywany czas niezbędny do zakończenia prac nad powstaniem Muzeum – Miejsca Pamięci i przygotowania wystawy stałej szacowany jest na około pięć lat.
Info: UM Kraków
Foto: Jan Graczyński