Przydrożne sacrum

W nawiązaniu do wcześniejszego artykułu pt. „Kamieniarze sakralni bocheńszczyzny” (30.10.2007 r.) rozpoczynamy cykl szkiców poświęconych kapliczkom przydrożnym na ziemi bocheńskiej. Przydrożne sacrum wpisuje się istotnie w ideę krajoznawczego postrzegania, które propagujemy w naszej cotygodniowej prezentacji.

Jak istotna to była wartość, prawi już sto lat temu o tym wystąpienie bocheńskiego malarza Ludwika Stasiaka. Zwrócił się on bowiem w 1913 r. z żarliwym apelem do duchowieństwa, o zatrzymanie fali tandetnych wyrobów zaczynających dominować w architekturze sakralnej. Mała architektura sakralna, bo taka jest bardziej oficjalna nazwa kapliczek, figur i krzyży przydrożnych, jest powszechnie obecna we współczesnym krajobrazie kulturowym i charakteryzuje się znaczną różnorodnością form, od kapliczek domkowych poprzez kapliczki szafkowe i słupowe, do figur i prostych znaków krzyża.
„Złotym wiekiem” rzeźby ludowej o tematyce religijnej była II-ga połowa XIX w. Miejscowi rzeźbiarze tego okresu pozostawili po sobie wiele rzeźb, zarówno w drewnie jak i w kamieniu.

Literatura poświęcona małej architekturze sakralnej jest stosunkowo bogata, piszą o niej religioznawcy, historycy sztuki, ludoznawcy i Ci, którzy zauroczeni tym niezwykłym zjawiskiem religijno – kulturowym chcą utrwalić w czasie tę krajobrazową przestrzeń. Powstało także wiele albumów, galerii i innych fotograficznych prezentacji przydrożnego sacrum zatrzymujących w kadrze tę unikalną materię wiary i sztuki. Dokładając cegiełkę do szerszego poznania zasobów bocheńszczyzny w dobra narodowej kultury, zaprezentujemy w naszym serwisie część z blisko tysiąca kapliczek jakie trwają tu z dawien dawna, wiek niektórych sięga nawet XVIII w.

Te małe obiekty architektoniczne wzniesione – Bogu na chwałę, ludziom na pożytek, wrosły na dobre w krajobraz wszelakich dróg, obejść domowych i publicznych placów i trudno już dzisiaj sobie wyobrazić bez nich nasz rodzimy pejzaż. Na ziemi bocheńskiej tradycje wznoszenia kapliczek przydrożnych są nadal żywe, co prawda wznoszone są w innym już stylu, także inny materiał jest używany do ich wykonania, lecz myśl przewodnia, dzięki której one powstają jest ta sama, to przesłanie wiary.

Ojczyste role świątkami zasiane,
Kapliczki i krzyże - nieraz zapomniane,
Przy drogach, cmentarzach, wiejskich krajobrazach
- w figurkach, obrazach.

W kamieniu ciosane, farbą malowane,
Stoją świętych postacie znane i nieznane.
Dziękczynne i pokutne od ludu ofiary,
dla Boga dary.

Czesław Anioł