Przez puszczę Niepołomicką (II)
Teren Puszczy objęty trasą niniejszej wycieczki, to w większości obszar powiatu wielickiego, trzeba jednakże pamiętać, że przed reformą administracyjną kraju powiat bocheński sięgał aż po wielki Kraków. Dla zapoznania się z ogromem Puszczy Niepołomickiej i wieloma obiektami krajoznawczymi w jej obrębie występującymi, proponuje się trasę wzdłuż leśnych dróg – szlaków turystycznych oznaczonych znakami: zielonym i czarnym, a prowadzącymi od Stanisławic po Szarów. Poniżej przedstawiamy kolejną część cyklu poświęconemu Puszczy Niepołomickiej.
Trasa ta liczy około 17 km długości, jest więc w sam raz na wycieczkę pieszą, a i turyści na kółku też pewnie nie poczują niedostatku. Szlak zaczyna się w rejonie przystanku PKP w Stanisławicach, skąd wyruszamy drogą biegnącą na północ, w stronę widocznej ściany lasu. Turystyczny drogowskaz informuje o odległościach do przebycia, a więc: Niepołomice – 18 km, Sitowiec – 13 km, Przyborów – 9 km., całkiem niedaleko. Wkrótce docieramy do brzegu lasu i miejsca postojowego – parkingu w tym rejonie zlokalizowanego. Szlak prowadzi na północ, wokół rozciąga się różnowiekowy las sosnowy, a bezpośrednio przy drodze w formie alei, rosną dęby nawiązujące do pierwotnych puszczańskich drzewostanów. Drogi, którymi przebiega zielony szlak turystyczny posiadają zróżnicowana nawierzchnię, są to drogi asfaltowe, gruntowe i żwirowe, a także w niewielkich zakresie dukty leśne o naturalnym podłożu. Cechą charakterystyczną wszystkich tych dróg, jest przecinanie się ich pod kątem prostym co czyni z nich czytelny system komunikacyjny w obrębie Puszczy.
Pierwszym elementem krajoznawczego poznania jest rezerwat przyrody „Długosz Królewski”, o istnieniu w tym rejonie Puszczy (około 1 km od Stanisławic) rezerwatu informuje stosowna tabliczka. W roku 1963 na obszarze 24,2 ha utworzono rezerwat florystyczny o ochronie częściowej, w celu zabezpieczenia naturalnych stanowisk dla niezwykłej paproci jaką jest długosz królewski (osmunda regalis). Paproć ta objęta jest ścisłą ochroną gatunkową z uwagi na wpisanie jej na czerwoną księgę roślin zagrożonych wyginięciem. Długosz królewski jest paprocią o niezwykłych rozmiarach, sięga nawet 2 m wysokości, tworząc w niektórych obszarach zwarte łany, zajmuje siedliska podmokłe, torfowe. Przez obszar rezerwatu, z zachodu na wschód przebiega ciąg podłużnych oraz parabolicznych piaszczystych wydm, powstałych wskutek procesów fluwioglacjalnych u czoła lodowca. Otaczający nas las to nie tylko zespoły roślinne, Puszcza jest także siedliskiem zwierząt. Stosunkowo łatwo je dojrzeć, a i usłyszeć, wszechobecne tu sosny „okupują” bowiem dzięcioły, pracowicie stukające w ich pnie w poszukiwaniu owadów. Wspomagają ich w tym dziele mrówki, których kopce widoczne są wzdłuż szlaku oraz pułapki porozwieszane przez leśników.
Szlak prowadzi dalej wzdłuż południowej granicy rezerwatu poczym skręca na północ, by ostatecznie doprowadzić do kolejnego charakterystycznego miejsca na trasie naszej wędrówki jakim jest Uroczysko Osikówka. Odcinek Stanisławice – Osikówka liczy około 5 km długości. Na skraju rozległego leśnego uroczyska, przy skrzyżowaniu dróg posadowiony jest niewielki cmentarzyk, pochowano tu żołnierzy polskich poległych w bitwie z Niemcami 9 września 1939 r. Rankiem tego dnia żołnierze z III batalionu 156 pułku piechoty rezerwy Strzelców Podhalańskich dotarli w rejon Poszyny po przedostaniu się do Puszczy Niepołomickiej z rejonu wcześniejszych walk pod Wiśniową. Wskutek zdrady, biwak batalionu został otoczony przez Niemców, w walce jaka rozegrało się w tym rejonie zginęło 56 żołnierzy wraz z dowódcą kompanii kapitanem Edwardem Szymańskim. Okoliczna ludność pochowała poległych w zbiorowej mogile, właśnie tu, na Osikówce. Dziś powstał tu niewielki cmentarzyk objęty żywopłotem i metalowym ogrodzeniem na betonowych słupach. Wewnątrz stoją trzy betonowe krzyże i granitowa tablica z nazwiskami poległych żołnierzy oraz mniejsza fundacyjna. Po drugiej stronie drogi stoi zaś drewniana wiata – schron, miejsce odpoczynku dla wędrujących tędy turystów.
]Asfaltowa droga prowadząca dalej na północ to droga do Poszyny w leśnictwie Hysne, gdzie znajduje się wspomniany już Ośrodek Hodowli Żubrów. Szlak zmienia po raz kolejny kierunek, tym razem na zachodni i prowadzi szeroką gruntową drogą wzdłuż Uroczyska Osikówka. Obszar to bogaty nie tylko w sosnowy starodrzew, zapewne i w zwierzynę o czym świadczą liczne myśliwskie ambony ustawione, a raczej oparte na dorodnych sosnach przy poboczach drogi. Kolejny odcinek szlaku prowadzi wzdłuż, traktu tzw. „Czarnej Drogi”, przecinającego Puszczę z zachodu na wschód. W rejonie Kobylej Góry szlak skręca ponownie na północ, by ominąć rozległy obszar poligonu wojskowego rozciągający się w obszarze Puszczy koło Kłaja. Płaski jak dotąd teren podnosi się z wolna kulminując wysokością 212 m npm w obrębie wzgórza zwanego Kobylą Głową. Jest to najwyższy punkt w obszarze Puszczy Niepołomickiej. Powstanie wzgórza zawdzięczamy działalności lodowca w okresu jego największego nasunięcia – zasięgu na południe, tzw. zlodowacenia krakowskiego. Pozostawiony przez lodowiec materiał morenowy tworzy rozległe wzgórze obramione dookolną siecią drobnych cieków.
Od Kobylej Głowy teren opada lekko ku północy, skłonem tej pochyłości szlak doprowadza do śródleśnej polany Przyborów, od Stanisławic 9, 7 km. Polana Przyborów znajduje się w północnej części Puszczy przylegającej już do rzeki Drwinki, przebiega tędy trakt Drogi Królewskiej wiodącej niegdyś z Niepołomic na polowania w puszczańskie ostępy polskich monarchów. Że tak było w istocie, zaświadczają stare dęby – świadkowie tych zdarzeń. Na Przyborowie znajduje się leśniczówka oraz pole namiotowe dla pragnących zatrzymać się na dłużej w tym śródleśnym zakątku. Dla wygody turystów znajdują się też plansze z mapą Puszczy Niepołomickiej (system dróg i szlaków) oraz informacjami o Puszczy i jej zasobach przyrodniczych.
Kolejnym akcentem krajoznawczym Przyborowa jest drewniana kapliczka św. Huberta. Obecny obiekt wzniesiony został w 2005 r. i jest rekonstrukcją XVI-to wiecznej kapliczki, a zarazem nawiązaniem do łowieckich tradycji w Puszczy Niepołomickiej. Kapliczka upamiętnia ponoć wydarzenie z 1526 r. jakie zaistniało w trakcie polowania z udziałem pary królewskiej Zygmunta Starego i jego żony Bony. Rozjuszony niedźwiedź, na którego wówczas polowano, spłoszył konia niosącego brzemienną wówczas królową Bonę. Ta spadła z rumaka roniąc przy tym przyszłego następcę tronu. Według tradycji ufundował tę kapliczkę sam król Zygmunt Stary. Kapliczce patronuje św. Hubert, którego płaskorzeźba ze sceną objawienia mu się jelenia z krzyżem w porożu znajduje się wewnątrz.
Czesław Anioł
c.d.n.