Przez puszczę Niepołomicką (I)

Jesień to wymarzony czas spacerów i weekendowych wycieczek. Nie tylko nie męczy nas upalne słońce ale jesienne krajobrazy łąk i lasów wydają się zapraszać do tego by je podziwiać. W naszym rejonie nie brakuje miejsc w które nie tylko warto odwiedzić ale i warto poznać bliżej ich historię czy walory turystyczno - geograficzne. Zanim nadejdzie kolorowa jesień i wybierzemy się na wypady za miasto czy to samochodem czy rowerem zapraszamy do lektury. W kolejnych cyklach odcinków przedstawimy najpierw Puszczę Niepołomicką z wszystkimi jej zakamarkami i miejscami godnymi uwagi.

]Przywykło się uważać, że w powiecie bocheńskim funkcje turystyczne pełni jego południowa część, czyli obszar Pogórza Wiśnickiego i północne skrawki Beskidu Wyspowego. Co prawda, ten obszar powiatu jest bogato wyposażony w zasoby przyrodnicze i kulturowe oraz bazę turystyczną jako podstawowe atrybuty turystyki, niemniej Nizina Nadwiślańska rozpościerająca się na północy, kryje też w sobie wiele niezwykłych walorów turystycznych. Mam nadzieję, że uda się je w niniejszym szkicu w pełni ukazać. Pełnymi turystycznych treści są bez wątpienia trzy urokliwe krainy krajobrazowe, których położenie można krótko określić – na północ od karpackiego progu. Zachodnio-północne rubieże powiatu położone w obszarze Niziny Nadwiślańskiej zajmuje puszcza, zwana od wieków Puszczą Niepołomicką, świat rozległych borów sosnowych, rzecznych rozlewisk, ostoja wszelakiej zwierzyny. Na wschodzie, zajmując międzyrzecze Gróbki i Uszwicy rozciąga się rozległa przestrzeń Bratucickiego Obszaru Chronionego Krajobrazu, wypełniona malowniczym pejzażem leśnych i łąkowych ekosystemów, połaciami pól uprawnych, siecią licznych potoków zdążających we wszystkie strony. Środkowe partie mezoregionu nizin wypełnia natomiast dolina Raby, rzeki, która dla bocheńszczyzny była i jest tą rzeką najważniejszą, rzeką dającą życie i piękno. Płynąc ku Wiśle przecina prastare szlaki, niesie cywilizacyjną moc leżącym tu od wieków ludzkim osadom.

I. W OSTĘPACH PUSZCZY NIEPOŁOMICKIEJ (rys krajoznawczy wędrówki przez Puszczę)

O Puszczy Niepołomickiej słów kilka

Puszcza Niepołomicka rozciągająca się między Niepołomicami na zachodzie, a Bochnią na wschodzie, zajmuje znaczny obszar Kotliny Sandomierskiej wypełniając zwartą powierzchnią międzyrzecze Drwinki i Raby. Rzeki te zamykają jej obszar odpowiednio: od północnego-zachodu i wschodu. Południowy zasięg puszczańskich drzewostanów to przedpola Pogórza Karpackiego wynurzającego się łagodnie z płaskodennej Kotliny Sandomierskiej. To podstawowy kompleks lasów nazywanych Puszczą Niepołomicką (po raz pierwszy nazwy tej użyto w połowie XV w.), jej nazwa wywodzona jest od staropolskiego słowa niepołomny, czyli niemożliwy do pokonania, zniszczenia i tak zapewne niegdyś było.

Drugi, północny, mniejszy powierzchniowo obszar, a w dodatku nie tak zwarty jak poprzedni, rozciąga się na północ od Drwinki sięgając w rejonie Ispiny doliny Wisły.

Południowy kompleks Puszczy Niepołomickiej liczący około 96 km² składa się z drzewostanów mieszanych oraz siedlisk typowych dla borów. W drzewostanie dominuje zatem sosna z domieszką brzozy, dębu i olszy. Nie są to drzewostany pierwotne, skład gatunkowy, zwłaszcza południowych obszarów Puszczy uległ znacznym zmianom wskutek wielowiekowej, prowadzonej w jej obszarze gospodarki leśnej. W zachodniej części Puszczy, na północ od Szarowa, znajduje się jedyny bezleśny obszar, jest to powierzchnia około 700 ha zwana „Wielkim Błotem”, po prostu gigantyczne torfowisko.

Rezerwaty przyrody

Obok wielu puszczańskich ostępów wyróżniających się z pośród innych obszarów drzewostanem, znajduje się też kilka miejsc szczególnych, których wartości przyrodnicze stały się podstawą do utworzenia rezerwatów przyrody. Na terenie Puszczy Niepołomickiej jest ich ogółem 6, zaś połowa z nich zlokalizowana jest w południowym kompleksie. Są to: położony najbliżej Bochni rezerwat leśny „Dębina”, rezerwat florystyczny „Długosz Królewski” oraz rezerwat leśny „Gibiel. Listę chronionych obiektów wzbogacają pomnikowe okazy drzew, które przy okazji wędrówki przez Puszczę będzie można zobaczyć.

Trzeba też wspomnieć o nietypowym rezerwacie, jaki istnieje w uroczysku Poszyna, na terenie dawnej osady leśnej . Jest to Ośrodek Hodowli Żubrów zajmujący 60 ha ogrodzonej powierzchni leśnej, wstęp na teren hodowli jest wzbroniony.

Turystyka w obszarze Puszczy Niepołomickiej

Aż do XVIII wieku przemierzali puszczańskie mateczniki polscy królowie w pogoni za grubym zwierzem. Ten etap i na tą skalę, zamknął się dla Puszczy bezpowrotnie. W to miejsce wnikać zaczęła turystyka, powstały szlaki turystyczne: piesze rowerowe, konne, prowadzące leśnymi duktami wzdłuż i wszerz leśnego kompleksu.

W obszarze południowej części Puszczy Niepołomickiej wytyczonych zostało kilka szlaków pieszych i rowerowych, a nawet 1 konny. Zresztą ich konfiguracja i rodzaj podłoża umożliwiają na wszystkich z nich, uprawianie wymienionych powyżej form turystyki kwalifikowanej.

Ze Stanisławic, z przystanku kolejowego PKP prowadzi w obszar Puszczy zielony szlak pieszy, przemierza on centralne i zachodnie jego partie kończąc się na Rynku w Niepołomicach, liczy 18 km długości. Kolejny szlak, to szlak czerwony, przecina on Puszczę z południa na północ biegnąc obrzeżami „Wielkiego Błota”, liczy 6, 5 km długości, od Kłaja (stacja PKP) do Sitowca (osiedle należące do Niepołomic) na północno-zachodnich krańcach obszaru lasów. Trzeci z kolei szlak, to ścieżka znakowana kolorem czarnym. Szlak czarny biegnie z Szarowa na północ, również do Sitowca, ten z kolei zachodnim obrzeżem „Wielkiego Błota”. Od Staniątek do Niepołomic przemierzając zachodni zakątek Puszczy Niepołomickiej przebiega natomiast szlak niebieski, długość tego odcinka wynosi 5 km.

W tej części Puszczy wyznakowany jest też szlak rowerowy, który zatacza pętlę ograniczony z jednej strony drogą Niepołomice – Targowisko, z drugiej - linią kolejową Kraków – Bochnia.

Po południowej natomiast stronie torów kolejowych, te krańce Puszczy przecina szlak konny Staniątki – Szarów długości 8 km. Trzeba też wspomnieć o szlakach nietypowych, jednym z nich jest ścieżka przyrodnicza długości 3, 5 km przebiegająca w okolicach Niepołomic (dawny ośrodek „Krakowianki”), na której to trasie, umieszczone są plansze z opisami przyrody i innych obiektów krajoznawczych. Budzącym zrozumiałe zaciekawienie jest też oryginalny szlak wiodący północnym obrzeżem głównego kompleksu Puszczy Niepołomickiej (od miejscowości Chobot) i południowymi krańcami północnego obszaru lasów tejże Puszczy po wieś Dziewin. To dolina Drwinki, którędy przebiega Szlak Bocianich Gniazd. Niecodziennym szlakiem turystycznym jest też trakt odwiecznej Drogi Królewskiej biegnącej od Niepołomic poprzez Poszynę do doliny Raby.

Czesław Anioł
c.d.n.