Nizina Nadwiślańska

Na nic zda się książkowa prezentacja regionów, gdy nie ogarnie ich bezpośrednio nasze spojrzenie. Zacznijmy zatem wędrówkę poprzez geograficzne krainy bocheńszczyzny, idąc z północy na południe, drogami i na przełaj, starając się nie uronić przypisanych do tej ziemi przyrodniczych i kulturowych osobliwości wypełniających dostatnio nasze bocheńskie krajobrazy.

Na Nizinie Nadwiślańskiej

Zajmująca około połowy powierzchni powiatu bocheńskiego część północna, to z geograficznego punktu widzenia Nizina Nadwiślańska, obszerna, płaskodenna kraina przecięta kilkoma rzekami, z których największe to Drwinka, Raba i Gróbka.

W obszarze powiatu bocheńskiego znajduje się jedynie zachodni jej fragment. Będąc (Nizina) częścią Kotliny Sandomierskiej ma jak i ona w całości charakter zapadliskowy, wypełniają ją wtórnie najmłodsze geologicznie osady - nanosy rzeczne. Na północno-zachodnich rubieżach regionu płynie rzeka Wisła, wycinając swą doliną wyraźny próg zwany terasem nad zalewowym. Ku wschodowi Nizina przechodzi w rozległy obszar wypełniony utworami piaszczystymi z widocznymi nieraz w krajobrazie pasmami wydm. To głównie obszar międzyrzecza Wisły i Raby, kraina bagnista na północy wskutek minimalnego spływu wód i piaszczysta w części południowej, o niewielkich różnicach wysokościowych terenu. Powierzchnię tą zajmuje w znacznym stopniu, zwłaszcza w części bocheńskiej Niziny Puszcza Niepołomicka, środowisko lasów o różnorodnym składzie gatunkowym, z zachowanymi enklawami roślinności pradawnej puszczy.

Wschodnia część bocheńskich strefy Niziny Nadwiślańskiej to z kolei kraina upraw rolnych – ornych pól, łąk i pastwisk oraz ludzkich osad, rozciągniętych przeważnie w osi dróg przemierzających gęstą siatką ową przestrzeń. Tak się złożyło, iż Nizina Nadwiślańska została w lwiej swej części, zaprezentowana w cyklu krajoznawczych artykułów już wcześniej, pod wspólnym tytułem „Krajobrazy północnej bocheńszczyzny” (od 16 września 2007 r.). Toteż dla uzupełnienia wizerunku tej krainy tu także prezentowanej, odsyłamy tamże. Do tych terenów nawiązuje też artykuł umieszczony 22 grudnia 2007 r. pt. „Rowerem wzdłuż Raby”. Pierwsze spojrzenie na Nizinę Nadwiślańską trzeba skierować z brzegowych, północnych partii Podgórza Bocheńskiego. Ciąg widokowej drogi tzw. „Górnego Gościńca” jest ku temu najlepszym miejscem. Co prawda nie jest to w pełni widok z lotu ptaka, ale to co widać, wystarczająco potwierdza rozległość tej niżowej krainy i wypełniający ją kompleks leśny Puszczy Niepołomickiej. Przesuwając nasze spojrzenie od granic zachodnich na wschód, wędrujemy zarazem przez kolejne krajobrazy Niziny Nadwiślańskiej.

Puszcza Niepołomicka

W bocheńskiej jej części, obok powierzchni lasów gospodarczych spotkać można jeszcze kilka puszczańskich mateczników objętych ochroną prawną jako rezerwaty przyrody.
Na skraju Puszczy koło Proszówek jest rezerwat „Dębina”, obszar 13 ha 200-stu letniego starodrzewu dębowo-lipowo-grabowego, ostoja dzików, saren, miejsce lęgowe licznego ptactwa. W samodzielnym kompleksie lasów północnej części Puszczy zwanych Las Grobla, na północ od doliny Drwinki, dotrwała do naszych czasów enklawa puszczy lipowej. Chroniona rezerwatem ścisłym połać lasów, w którym wydzielić można grądy, łęg olchowy i ols, posiada powierzchnię nieco ponad 25 hektarów. Pod względem zasobów roślinnych i zwierzęcych rezerwat „Lipówka” jest najcenniejszy. Odmiennym przyrodniczo, jest rezerwat Wiślisko Kobyle utworzony na powierzchni 6, 7 ha starorzeczy w obrębie zakola Wisły nad zachód od Ispiny. Ochroną prawną objęte są zbiorowiska roślinności wodno – bagiennej.

Dolina Raby

Ze wzgórza Grodzisko wypiętrzającego się nad meandrem Raby, widać wyraźnie wcięte w zieleń przybrzeżnej roślinności koryto Raby. Rzeka opuszcza w tym rejonie strefę Podgórza Bocheńskiego wpływając w płaskodenny obszar Niziny Nadwiślańskiej, trzymając się zrazu północnej jego krawędzi, jakby chciała ustalić właściwy kierunek swego spływu. Ostatecznie przyjmuje kierunek północny, by środkowymi partiami północnej bocheńszczyzny popłynąć do Wisły. Z racji płaskiego charakteru całej Niziny Nadwiślańskiej, dolina rzeki jest zupełnie inną formą terenową niż ta, którą spotkać można w jej górnym odcinku. Równinne usytuowanie Raby wymusza na jej nurcie bieg kręty, rzeka wije się (meandruje) po Nizinie Nadwiślańskiej opasana linią wałów, zarówno po jednej jak i drugiej stronie. W obrębie tarasów zalewowych ciągnie się pas nadrzecznych zarośli i łąk, siedlisko zwierzyny płowej i licznego ptactwa wodnego. W latach 60-tych XX w. w krajobrazie międzyrzecza północnej części doliny Raby i rzeki Drwinki, pojawiły się poza przyrodnicze jego akcenty; to wieże wiertnicze i dźwignie kiwonów, wolno lecz bezustannie pracujące dla ludzi. Wypływa stąd bowiem podziemne bogactwo Niziny Nadwiślańskiej – olej skalny. W okolicach Woli Drwińskiej, Zielonej i Grobli, z lokalnych złóż kopalnia ropy naftowej „Grobla” pozyskuje ten cenny surowiec. Po przepłynięciu 135 km od swych źródeł na przeł. Sieniawskiej, Raba kończy swój bieg w Wiśle na terenie wsi Niedary. Obszar ujściowy Raby i pobliskiej Drwinki, to kraina łąk i pastwisk poprzecinana siecią ledwo co płynących cieków, będących już raczej rowami melioracyjnymi. Krajobraz tej części doliny Raby wypełniają także stawy i starorzecza Drwinki, a także ciągi wałów wzdłuż Raby, Drwinki i Wisły ochraniających okoliczny teren przed wylewami tychże rzek.

Bratucicki Obszar Chronionego Krajobrazu

Niewiele zmienia się krajobraz Niziny Nadwiślańskiej we wschodniej części powiatu. Powolnym nurtem przemierza tę połać krajobrazu rzeka Gróbka (Stara Rzeka), wokół krajobraz rolniczy, zaś w południowej i północnej części lasy. Dominantą wschodnich fragmentów tego obszaru, są bowiem kompleksy leśne w rejonie Jodłówki i Dąbrówki, tzw. Las Jodłówka oraz Las Bratucicki. Obszar ten przedstawiony został szerzej 25,11.2007 r. w artykule pt. „Bratucicki Obszar Chronionego Krajobrazu”.

Czesław Anioł