Kościoły na Ziemi Bocheńskiej (IV)

U podnóża Beskidów, w południowej części powiatu bocheńskiego spotkamy kolejne kościoły. Tym razem są to obiekty w Rajbrocie i Rozdzielu, cenne drewniane zabytki sakralne, objęte Szlakiem Architektury Drewnianej Małopolski. (fot. 1)

Rajbrot – Rozdziele:
Rajbrot
Najstarszym kościołem podbeskidzkiego obszaru bocheńszczyzny, jest świątynia w Rajbrocie p.w. Narodzenia Najświętszej Marii Panny. Zbudowana została w 1511 r., zajęła miejsce starszej, wzmiankowanej już w 1325 r. Jest to budowla zrębowa, drewniana, wzniesiona z jodłowych bali. Swoim stylem nawiązuje do innych, gotyckich kościołów jakie w Małopolsce występują. Bryła kościoła jest wysmukła, a dodatkowo spadzisty, wielopołaciowy dach kryty gontem nadaje kościołowi strzelisty wygląd. Na kalenicy dachu widnieje późniejsza, bo barokowa wieżyczka sygnaturki. Prostokątna nawa, choć sama niewielka, jest szersza od prezbiterium zamkniętego trójbocznie. Do północnej ściany nawy, dostawiono w późniejszym okresie (rok 1823) murowaną kaplicę (fundacja właściciela wsi W. Dunikowskiego) z cenną rzeźbą Grupa Ukrzyżowania. Kolejne dobudowy to kruchty, z południowej i zachodniej strony kościoła. Cenną wartością kościoła jest jego wystrój i wyposażenie wnętrza. Stropy i ściany pokryte są ciekawymi polichromiami, figuralną i ornamentalną, wykonanymi w 1879 r. choć są i starsze fragmenty z XVI i XVII w., wśród których widoczny jest krzyż zacheuszkowy z czasów konsekracji kościoła. (fot. 2 - 9)
Ołtarz główny, który stanowi wyjątkowe dzieło sztuki barokowej pochodzi z XVII w., mieści łaskami słynący obraz Matki Bożej z Dzieciątkiem Jezus, obok postać św. Jana Chrzciciela, który tu przedstawiony jest jako postać młodzieńcza. Obraz powstał w 1678 r. i zyskał sobie miano Matki Bożej Rajbrockiej. W zwieńczeniu ołtarza widnieje obraz Matki Boskiej Wniebowziętej, datowany na wiek XVIII. W kamiennej mensie ołtarza znajduje się wejście do krypty (piwnica), obecnie zamurowane. Ołtarze boczne są z późniejszego okresu, lecz mieszczą obrazy XVIII-to wieczne, które przedstawiają wizerunki św. św. Walentego i Mikołaja. Na belce tęczowej pamiętającej czasy budowy kościoła, a zamykającej prezbiterium, widnieje cenna grupa rzeźb przedstawiająca Ukrzyżowanie Chrystusa. W kościele znajduje się też późnogotycka kamienna chrzcielnica i figura Chrystusa Zmartwychwstałego oraz młodsza o wiek rzeźba Chrystusa Ukrzyżowanego. Inna cenna rzeźba datowana na lata 1430 – 40, przedstawiająca Matkę Bożą z Dzieciątkiem znajduje się Muzeum Diecezjalnym w Tarnowie.
Przy kościele jako samoistna budowla, stoi drewniana dzwonnica o konstrukcji słupowej nakryta wysokim namiotowym dachem, równie jak kościół oszalowana deskami lecz zbudowana dopiero w pierwszej połowie XIX w. Całość zabudowy kościelnej otacza kamienny mur z pięcioma kaplicami i kamiennymi figurami Apostołów. Poniżej zabytkowej świątyni, bezpośrednio pod dzwonnicą wznoszony jest nowy (na ukończeniu), obszerniejszy kościół, będzie nosił imię Jana Pawła II.
Rajbrot-Kucek
W tym dość odległym od centrum Rajbrotu przysiółku znajduje się kościół filialny – kaplica p.w. św. św. Piotra i Pawła. Jest to niewielki obiekt, w którym odprawiane są nabożeństwa niedzielne i okazjonalne. (fot. 10)
Rozdziele (fot. 11 – 14)
Kościół p.w. św. Jakuba Apostoła mimo iż pochodzi z I-szej połowy XVI w. (przyjmowana jest data 1536 r.) w samym Rozdzielu pojawił się dopiero w 1986 r.
Według przekazów ufundował go król Zygmunt August we wsi królewskiej Królówka, gdzie funkcjonował do roku 1946 r., zastąpiony wówczas przez nową, murowaną świątynię. Wówczas kościółek św. Jakuba został rozebrany i ponownie ustawiony w obrębie cmentarza. Ostatecznie rozebrano go po raz wtóry i przeniesiono do Rozdziela.
Jest to niewielka budowla drewniana o konstrukcji zrębowej, posadowiona na kamiennej podmurówce, ściany oszalowane są deskami zaś dach pokryty gontami. Dach odznacza się unikalną konstrukcją, ze względu na usztywnienie go co dwie krokwie tzw. "królikiem". Na kalenicy dachu posadowiona jest wieżyczka sygnaturki, podobnie jest na dachu kaplicy. Wnętrze kościoła jest jednonawowe, z lewej strony przylega do niej kaplica zwana królewską, która z kolei przeniesiona została z kościoła jezuitów z Nowego Sącza. Umieszczona w niej rzeźba św. Jakuba jest dziełem Jana Juszczyka urodzonego w Żegocinie. Pozostałe wyposażenie kościoła również pochodzi z okresu jego posadowienia w Rozdzielu. Wejście główne do kościoła usytuowane jest w osi nawy i prowadzi przez obszerną kruchtę. Na wysokości chóru znajduje się kryta loggia z okienkiem dla wizualnego uczestniczenia w nabożeństwie, zbudowana ponoć dla samego króla Władysława IV, by stąd mógł uczestniczyć w Mszy Św.
Kościół p.w. św. Jakuba w Rozdzielu nie posiada żadnego elementu wewnętrznego wystroju, jaki był na wyposażeniu kościoła z jego królewieckich czasów, te bowiem się nie zachowały się, względnie przeniesione zostały do nowego kościoła. Na obecny wystrój kościoła składa się szereg darowizn z innych parafii i od samych rodzimych parafian.

c.d.n. Czesław Anioł