Kościoły na Ziemi Bocheńskiej (I)

Z pośród wielu obiektów architektonicznych wypełniających ziemię bocheńską, wyróżniają się szczególnie obiekty kultu religijnego. Po pierwsze: z racji rozległości zakresu i zasięgu ich oddziaływania na lokalne, ludzkie społeczności, po drugie, z uwagi na kubaturę jaką posiadają, po trzecie z powodu wieku, gdyż w większości są starsze niż inne formy budowlanej działalności człowieka.

Kościoły: domy Boże – zabytki – dominanty krajobrazu
Kościoły to domy Boże, budowało i buduje się je dla chwały Bożej i wspólnego, publicznego wyznawania wiary. Pozycja Boga w ludzkiej cywilizacji, jest od zawsze wyznacznikiem i wyzwaniem dla ludzi, w zakresie dorównania tego znaczenia poprzez wielorakość sztuki i jej doskonałość. Kościoły powstawały wraz z procesem osadniczym, jako jedne z pierwszych zaznaczyły swą obecność w przestrzeni naszych miast i wsi, zaświadczając swą obecnością o stopniu organizacyjnym osady, stymulując niejednokrotnie ich dalszy rozwój.

Budowle kościelne są jednymi z najtrwalszych historycznych budowli, trwają do dzisiaj, chociaż wielokrotnie nieraz przekształcane i niszczone. Mówią swoją architekturą i wystrojem wnętrza, niezależnie od śladów ukrytych w ziemi i treściach spisanych w kronikach, o wiekach których były świadkami. Wyznaczają nieraz całe epoki architektoniczne i są obrazem stylu sztuki budowlanej, snycerskiej, malarskiej, także wielu innych. Oprócz swej wartości kulturowej dla skarbnicy narodowej, mają też wartości niemierzalne i niewycenione, jest to ich siła duchowości.

O ile kapliczki tworzą tzw. małą architekturę sakralną, to nie sposób tych większych świątyń, przybytków wiary nie nazwać dużą architekturą. Wielokrotnie, a może i zawsze, kościoły stanowiły i stanowią dominantę krajobrazową danej miejscowości, swoimi wieżami dzwonnymi górują wyraziście nad innymi elementami zespołów osadniczych, a gdy ich nie posiadają, to sama dostojna bryła ich naw i tak wypiętrza się na plan pierwszy.

Wysoko pnie się dzwonów stara wieża, wyżej niż drzewa, zda się, że pod chmury,
Na dole jej strzegą żelazowe dźwierza i gotykiem pisane piaskowcowe mury.

Jakże zubożył się lokalny krajobraz, gdy nad Wiśniczem zabrakło strzelających w niebo wieżyc kościoła klasztornego karmelitów, a jak ubogaciły się z kolei górskie stoki Rozdziela gotycką bryłą kościółka, którego do niedawna jeszcze nie było! Jakże miło brzmi głos spiżowych dzwonów zwołujących wiernych na modlitwy, czy głoszących anielskie pozdrowienie południową porą!

Już południe - kościelny bije dzwon, na Anioł Pański musi dzwonić,
Bim bom – do wszystkich bije stron, cza-su nie trwo-nić, od Bo-ga nie stro-nić!

Dla uzupełnienia wiedzy o kościołach na bocheńszczyźnie polecamy wyczerpujący ten temat album p.t. „Parafie Ziemi Bocheńskiej”. Przedstawiając kościoły zaistniałe w tym obszarze, nawiązujemy zarazem do niegdysiejszej prezentacji Czasu Bocheńskiego (numery: II, III, V 2007 r.), gdzie wędrowaliśmy Szlakiem Architektury Drewnianej. Tam też w przypadku świątyń drewnianych dodatkowo (ponad to co teraz prezentujemy), je znajdziemy. Na Ziemi Bocheńskiej dostrzec możemy wiele świątyń drewnianych, powstałych w wiekach XVI - XVIII, docenić należy ich modlitewny nastrój na równi z architektonicznym pięknem.

Istnieje też spora grupa świątyń współczesnych, te wzniesiono w nowo powstałych skupiskach ludzkich -osiedla miejskie, rozrastające się wsie. Na przykład w Bochni: na os. Niepodległości i os. św. Jana, czy kościoły w Cichawce i Kobylu. Te obiekty odbiegają swą architektoniczną bryłą i wystrojem wnętrz, od tych starszych w czasie, które już mocno wrosły w struktury parafialne i otoczenie. Jesteśmy świadkami budujących się nowych świątyń przy istniejących już z dawien dawna, np. nowy kościół w Rajbrocie, gdzie stara XVI-to wieczna świątynia nie może pomieścić już wiernych, podobnie w Łapanowie, czy Gierczycach.

Ziemia bocheńska (powiat) jest szczególnie bogata w świątynie, w 36 parafiach Kościoła Rzymsko – Katolickiego znajduje się 51 obiektów kościelnych – kościoły parafialne i kościoły filialne, które z racji rozległości terytorialnej niektórych parafii są pod zwierzchnictwem tych pierwszych.

W fotograficznej prezentacji ukazano głównie bryły kościołów, kompozycje jakie one tworzą w lokalnym krajobrazie. Udając się jednakże na szlak bezpośredniej obecności, postarajmy się zajrzeć do ich wnętrz, znajdźmy tam czas zarówno na modlitwę, jak i na podziwianie dzieł sztuki i architektonicznego piękna w tych świątyniach się znajdujących, a które po części w opisach się znajdują.

Czesław Anioł
c.d.n.