Kapliczki majstra Twaroga (IV)

W poszukiwaniu kapliczek wykonanych przez T. Twaroga udajmy się teraz do Lipnic, Górnej i Dolnej. W ich obszarze odnaleźć można 5 jego kapliczek, są to kapliczki słupowe i figury krzyża.

Lipnica Górna

W 1878 r. „Teodorek” podjął się wykonania kapliczki w Lipnicy Górnej, zleceniodawcą była rodzina Wieciechów, Walenty i Julianna (Jolanta). Do kultu wiernych oddana została 15 października, jak skrupulatnie to zapisano na tablicy fundacyjnej. Kapliczkę – figurę z motywem Grupy Ukrzyżowania odszukać można w grupie lip, na skraju dolinnej drogi biegnącej przez wieś, choć w oddaleniu od domostw. Tworzą ją posążki Matki Bożej Bolesnej i Marii Magdaleny, nad nimi rozpięta na krzyżu widnieje postać Chrystusa, całość nakryta jest blaszanym daszkiem.

*Jezus na krzyżu rozpięty,
bólem przejęty,
patrzy w dal Pogórza
na lipnickie wzgórza *

W niszy frontowej ścianki, znajduje się figurka Matki Bożej Różańcowej z Dzieciątkiem, różańce trzymają zarówno Matka Boża jak i Dzieciątko Jezus. Boczne ścianki postumentu zajmują płaskorzeźby świętych, a więc: Sebastian ze zbroją u stóp w sugestywnej scenie oddającej jego męczeństwo, ponadto Wawrzyniec z krzyżem i palmą męczeństwa, Walenty i Jolanta (ci ostatni święci są patronami fundatorów). Niektóre płaskorzeźby są uszkodzone, łuszczy się wierzchnia warstwa piaskowca, znać też ślady wcześniejszej malatury.

W kilka lat później, w 1884 r., inna z rodzin o tym samym nazwisku ufundowała kolejną kapliczkę w Lipnicy Górnej, w tymże samym ciągu drogi, ale po jej drugiej stronie. Jest to kapliczka słupowa o wdzięcznych kształtach i bogatym, starannie wykonanym zdobnictwie. Inskrypcja wykuta na frontowej ściance informuje iż była to: Fondacya Polikarpa Magdaleny żony Wieciechów. Przypisanie tej kapliczki Twarogowi nie było zrazu oczywiste, mimo charakterystycznych cech jego twórczości zawartych w bryle, trudno było bowiem odnaleźć jego sygnaturę. Wpatrując się jednakże uważnie w płytę postumentu można zauważyć ledwie czytelne trzy pierwsze litery jego podpisu (brak dalszych rytów), a mianowicie „Sny”. Jako „Snycyrz” podpisał się w roku 1870 na kapliczce wzniesionej w Pobliskim Połomiu Dużym, w ten też sposób przez pewien czas podpisywał się i na innych kapliczkach. Domniemywać można, iż mistrz uznał iż nie zmieści całego swego podpisu na krawędzi cokołu i przeniósł go na płytę fundamentu, gdzie nieznacznie rysują się jeszcze pojedyncze litery jego nazwiska.

Konstrukcja kapliczki poprzez zastosowanie gzymsów została przedzielona na cztery kondygnacje, uzyskana w ten sposób znaczna ilość płaszczyzn, artysta wypełnił wizerunkami Osób Boskich i świętych. Na tej kapliczce po raz pierwszy pojawia się w twórczości T. Twaroga wizerunek św. Szymona, jest to zarazem druga pod względem czasu wykonania płaskorzeźba kapliczkowa tego świętego z Lipnicy; św. Szymon niesie pomoc cierpiącym. Rysy postaci są bardzo wyraziste, a malatura podkreśla głębię płaskorzeźby. Fundatorzy umieścili też na kapliczce płaskorzeźbione wizerunki swoich patronów, a więc św. Polikarpa i Magdaleny. Św. Polikarp, którego wizerunek widnieje na frontowej ściance kapliczki był jednym z tzw. Ojców Apostolskich, pełnił funkcję biskupa Smyrny i w stroju biskupim został na płaskorzeźbie przedstawiony. Św. Małgorzata widniejąca w najwyższej kondygnacji kapliczki, odwzorowana została wraz z palmą męczeństwa, swym nieodłącznym atrybutem. W powierzchni frontowej trzeciej kondygnacji, wykuta jest wnęka mieszcząca figurkę Matki Bożej Różańcowej z Dzieciątkiem na ręku, zaś ponad nią, w ściance szczytowej wyryta jest płaskorzeźba przedstawiająca Trójcę Świętą. Wśród innych płaskorzeźb zdobiących ściany kapliczki rozpoznać można oprócz już wspomnianych, wizerunki św. św. Piotra, Jakuba, Izydora, Ewy, Michała Archanioła, Floriana, ponadto Serca Jezusa i Serce Najświętszej Maryi Panny.

W Lipnicy Górnej jest też kolejna (trzecia) kapliczka której wykonanie przypisać można T. Twarogowi. Ta stoi w przysiółku Wymyślna, w ciągu drogi Lipnica Murowana – Nowy Wiśnicz. Jest to figura z Grupą Ukrzyżowania, a wzniesiona została w roku 1901 i jest prawdopodobnie ostatnią znaną pracą naszego mistrza. Uderza w tej kapliczce podobieństwo do innych figur krzyża wykonanych przez Twaroga oraz zdobień w obrębie trzonu. Można sugerować się też nazwiskiem fundatorów, byłaby to bowiem kolejna z Lipnicy Górnej rodzina Wieciechów zamawiająca kapliczkę u Teodorka. Za jego autorstwem przemawiają też ledwo czytelne już pojedyncze litery układające się jakby w formę jego podpisu.

Obok krzyża stoją dwie Marie, a pod nim samym skrzydlata główka aniołka. Niszę trzeciej kondygnacji trzonu zajmuje kamienna figurka Matki Bożej Różańcowej z Dzieciątkiem, są też płaskorzeźby świętych, a więc: Katarzyna, Andrzej, Jan Chrzciciel oraz postać nierozpoznana z uwagi na złuszczenie się piaskowca. Litery na tablicy fundacyjnej też są już mocno zatarte, lecz dopatrzeć się jeszcze można daty i nazwiska fundatorów, Jana i Katarzyny Wieciechów. Do budowy tej kapliczki jak widać użył Twaróg mało trwałego piaskowca.
!

Lipnica Dolna

Kolejnych kapliczek wykonanych przez „naszego” mistrza szukać trzeba w Lipnicy Dolnej. Są to klasyczne kapliczki słupowe, stoją przy drodze z Lipnicy Murowanej do Tymowej, wraz z innymi obecnymi przy tym gościńcu, tworzą niebanalny krajobrazowo przestrzenny ciąg sakralny. Te dwie kapliczki Twaroga mają podobną konstrukcję i wystrój.

*Szeregiem stoją wzdłuż lica drogi,
te kapliczki, te niebogi,
Wyrzeźbione mistrza ręką,
ozdobione Bożą Męką. *

Kapliczki pochodzą z późnego okresu twórczości Twaroga i zauważyć już można nowe elementy zdobień (np. w obrębie górnych cokołów), których pozbawione są pierwsze jego prace. Jedną z nich jest kapliczka fundowana przez Sysłów w roku 1890. Najniższy poziom trzonu (postument) zajmuje ścianka z rytym napisem fundacyjnym:

FUNDATOR SZYMON SYSŁO I KATARZYNA ŻONA 1890.

W dolnym obramieniu ścianki znajduje się zaś dość nieporadny podpis samego mistrza: snycyrz Teodor Twaróg z Limanowy. Jest to więc jeszcze jedna z kilku wersji podpisu, który mistrz zwykle zamieszczał na swych dziełach. Na ściankach trzonu znajdują się płaskorzeźby św. św. Mikołaja, Józefa z Dzieciątkiem. Michała Archanioła, Stanisława BM, Marii Magdaleny, Anny z Maryją, św. Katarzyny i św. Szymona z Lipnicy oraz postać nierozpoznana z racji złuszczenia się zewnętrznej warstwy piaskowca. Od frontu znajduje się wnęka, którą zajmuje kamienna figurka Matki Boskiej Różańcowej z Dzieciątkiem, a trójkątne zwieńczenie pokrywa płaskorzeźba Świętej Trójcy. U podstawy kapliczka otoczona jest ozdobnym, żeliwnym ogrodzeniem.

W odległości sześćdziesięciu metrów w kierunku wschodnim, znajduje się druga z kapliczek Twaroga, ta z fundacji Włodarczyków. Wykonał ją Teodorek w roku 1900. W niszach, a jest ich dwie na drugiej i trzeciej kondygnacji, znajdują się (później dostawione) gipsowe figurki Najświętszej Marii Panny Niepokalanie Poczętej. Na pozostałych ściankach kapliczki rozmieszczone są płaskorzeźby z wizerunkami świętych, a to Anny, Józefa, Marcina, Mikołaja, Szymona z Lipnicy oraz płaskorzeźby Serca Najświętszej Marii Panny i Serca Jezusa. Na frontowej ściance dolnej kondygnacji znajduje się napis inskrypcyjny fundatorów: FUNDATOR SZYMON WŁUDARCYK I ANNA ŻONA 1900.

c.d.n.
Czesław Anioł