Kapliczki majstra Twaroga (III)

Prawdopodobnie pierwszą pracą Twaroga w kamieniu była kapliczka wykonana w roku 1858 w Rajbrocie, stoi ona do dziś przy drodze do Muchówki w przestrzeni pól i tła pobliskich lasów.

Gdy droga biegnąca w stronę Muchówki opuści już dolinę Uszwicy i wejdzie w obszar masywu Paprotnej Góry, zobaczyć można po jej lewej stronie samotnie stojącą kamienną kapliczkę. Jest to bardzo prosta w formie kapliczka postumentowi (słupowa) z nastawą. W oddzielonym gzymsem zwieńczeniu zakończonym spiczastym daszkiem, znajduje się metalowy krzyż, a pod nim „Oko Opatrzności”. W dolnej części figury wykute są zaś we wgłębieniach płasko rzeźbione wizerunki Matki Bożej z Dzieciątkiem Jezus, św. Jana Nepomucena oraz św. Wojciecha. Ta kapliczka została podpisana: „majster Teodor Twaróg z Limanowy”. To wizja pierwotna, nieistniejąca, bowiem z pewną goryczą należy odnotować fakt nieprzemyślanej ingerencji w naturalne piękno architektoniczne owej kapliczki. Znana jest w miarę „delikatna” malatura samych postaci uwieczniona fotografią w roku 1967, a także wykonana dziesięć lat później. Ta druga fotografia uwidacznia wprowadzoną już znaczną ingerencję w założenia dekoracyjne kapliczki, zamalowane zostały ściany trzonu poniżej gzymsu nastawy, wykonano na nich roślinną ornamentykę oraz sztuczne podziały na pola przy użyciu farb o intensywnych kolorach. Stan zaś kapliczki odnawianej w roku 2005, przeszedł natomiast wszelkie wyobrażenia jakie można mieć w tej materii! Całość pokryta została farbą olejną o agresywnych kolorach, przemalowane zostały też w inne, pierwotne wizerunki na płaskorzeźbach. Znikł z kalenicy pierwotny krzyż, zastąpiony mniejszym u jej czoła, nie ma już „Oka Opatrzności”. Rozmiarów przeobrażeń dopełniło przemalowanie podstawy kapliczki, na której widniał do niedawna wyryty ręką jej twórcy podpis. W sierpniu 2008 r. dokonano kolejnych przemalowań kapliczki oraz wykonano prowadzące do niej schodki.

Przy tejże samej drodze, ale bliżej zabudowań Rajbrotu stoi kolejna figura, ta choć nie sygnowana przez Twaroga, przypisywana jest także jemu. Powstała między 1880 a 1890 r., również nieznani są jej fundatorzy. Jest to piękna figura krzyża z Chrystusem, u jego stóp stoją dwie Marie, Jego matka oraz Maria Magdalena. Są to pełno plastyczne kamienne rzeźby, mało subtelne rysy tych postaci mogły być powodem powstania powiedzenia przypisywanego ówczesnemu księdzu z Rajbrotu, który nazwał taki typ rzeźb mianem „Rajbrockie Maćki”. Grupa Ukrzyżowania tworzy w tej kapliczce nastawę. Na trzonie figury przedzielonym wyrazistym gzymsem znajduje się płaskorzeźba Matki Boskiej Leżajskiej (tu Leżańskiej), zajmuje frontową ściankę górnej części trzonu. Na ściankach bocznych znajdują się z kolei wizerunki św. św. Józefa oraz Franciszka Ksawerego. Wszystkie płaskorzeźby są polichromowane. Dolna część trzonu pokryta jest z kolei malowidłem o wzorach roślinnych. Kapliczka ma niezwykle malownicze położenie, bezpośrednie jej otoczenie tworzą rówieśne kapliczce lipy, nakrywają ją swymi konarami tworząc uroczystą oprawę dla jej kamiennego piękna. Za nią zaś rozciąga się forma dolinna - żegocińskie obniżenie, nad które wyrastają wyraziste kopy wzniesień Beskidów.

Po raz trzeci w twórczych celach T. Twaróg zjawił się w Rajbrocie w 1897 r., z Bytomska gdzie mieszkał nie miał daleko. Na zlecenie rodziny Wudyków (Włudyków) Anny i Błażeja, artysta wykonał figurę krzyża z Grupą Ukrzyżowania stojącą przy drodze do Lipnicy. Trzon kapliczki jest gzymsowany i składa się z trzech kondygnacji. W najwyższej kondygnacji, od frontu znajduje się nisza, w której spoczywa figurka Matki Boskiej Różańcowej. Nastawę kapliczki stanowi wspomniany już krzyż z figurą Matki Boskiej Bolesnej, obecnie brak jest drugiej postaci (św. Jana Ewangelisty), jak również blaszanego daszku nakrywającego Grupę Ukrzyżowania. Na trzonie kapliczki liczne są, jak to zwykle u Twaroga płaskorzeźby świętych, zapełniają frontową i boczne jego ścianki. Płaskorzeźby te, jak i cała zresztą kapliczka są polichromowane. Wśród wizerunków świętych nie brak oczywiście patronów fundatorów, jest więc św. Anna, tu przedstawiona została w postaci stojącej, obok niej widnieje młodociana postać Maryi. Drugim patronem fundatorów jest św. Błażej, na płaskorzeźbie przedstawiony jest w stroju greckiego biskupa udzielającego błogosławieństwa. Św. Błażej jest męczennikiem, zginął za czasów cesarza Dioklecjana. Jest patronem od nagłej śmierci, a także opiekunem mówców, śpiewaków, chroni od chorób gardła. Uważany jest za stróża zwierząt, zwłaszcza domowych i na niniejszej płaskorzeźbie u stóp św. Błażeja widnieje właśnie pies. Pozostałe płaskorzeźby prezentują św. św.: Józef z Dzieciątkiem i lilią, Jakub przedstawiony tu jako pielgrzym (do Compostelli) z kapeluszem i laską, Agnieszka z barankiem (agnusek). Na dolnej kondygnacji kapliczki znajduje się napis fundacyjny:

FUNDATOR BŁAŻEJ WUDYKA ANNA ŻONA 1897

O tym, iż kapliczkę wykonał T. Tawaróg przekonać się możemy odczytując napis na podstawie kapliczki wyryty niezgrabnymi literami: Twaróg z Lim., jest to napis wtórny, powstał zapewne podczas remontu fundamentów kapliczki (które wykonano z betonu), jako odwzorowanie napisu pierwotnego. Ostatnia renowacja kapliczki przeprowadzona została w 2004 r. staraniem M.S. Miśków.

c.d.n.
Czesław Anioł