Łysiec i Św. Krzyż – szczególne miejsce na mapie Polski

Łysa Góra zwana św. Krzyżem to miejsce szczególne na mapie Polski. Miejsce związane z polską historią od samych początków powstania państwa polskiego. Wzmianki o klasztorze jaki został tu ufundowany pochodzą z początków XI w. Klasztor leży w Górach Świętokrzyskich. Obecnie jest to najpiękniejszy i najchętniej odwiedzany przez turystów rejon tej części kraju.

Łysa Góra zwana Łyścem i Klasztor św. Krzyża są miejscem koniecznym do odwiedzenia. W krużgankach klasztoru zachował się jeszcze duch dawnych czasów. Pozostała ściana z istniejącego tu kiedyś kościoła romańskiego. Na ścianach krużganków zachowały się freski i malowidła z późniejszych kresów. Znajduje się tu sanktuarium Relikwii Drzewa Krzyża Świętego, przechowywanych w kaplicy Oleśnickich, a przekazanych benedyktynom łysogórskim jeszcze przez Władysława Łokietka (wg. legendy zostały mu podarowane przez Emeryka, królewicza z Węgier).

Jest tu bardzo ciekawe muzeum misyjne ze sporymi i nietuzinkowymi zbiorami sztuki afrykańskiej i nie tylko. Tuż obok klasztoru zwiedzić można muzeum Narodowego Parku Świętokrzyskiego pokazujące jego faunę i florę, dzieje regionu oraz piwnice zachowane jeszcze z okresu gdy funkcjonowało tu więzienie. Przed klasztorem znajduje się Radiowo-Telewizyjne Centrum Nadawcze Święty Krzyż, którego wieża ma wysokość 157 metrów. Z wieży widokowej klasztoru natomiast rozciąga się spektakularny widok na okolice Gór Świętokrzyskich. W podziemiach znajduje się krypta Jeremiego Wiśniowieckiego, upamiętniająca księcia na Wiśniowcu, Łubniach i Chorolu, dowódcę wojsk koronnych, popularnego i szanowanego przez szlachtę wodza.

Rejon Łysej Góry to także miejsce występowania gołoborzy czyli rumowisk skalnych, które podziwiać można z zainstalowanej przed klasztorem platformy widokowej. Jest to więc także rejon zainteresowań dla geologów i geografów. Łysieć tworzą bowiem kwarcyty, piaskowce i łupki ilaste kambru - najstarszego okresu paleozoicznego ery dziejów Ziemi. Na terenie gór utworzono Świętokrzyski Park Narodowy, który w całości obejmuje Łysogóry. To najpiękniejszy, najczęściej i najchętniej odwiedzany przez turystów rejon.

Data założenia klasztoru benedyktynów na Łysej Górze nie jest znana. Tradycja benedyktyńska powtórzona przez Długosza w Dziejach Polski, przypisuje fundacje Bolesławowi Chrobremu w 1006 roku. Pierwszy jednak kościół w stylu romańskim został ufundowany tu między 1102-1138 przez Bolesława Krzywoustego.

Natomiast miejsce to było centrum kultów pogańskich na długo przed zaistnieniem na naszych ziemiach chrześcijaństwa. Jak podają opracowania historyczne św. Krzyż swoją historią sięga jeszcze czasów kultury łużyckiej (1300-400 p.n.e.). Żyzna okolica i warunki do rozwoju przemysłu hutniczego sprzyjały zaludnieniu jeszcze w okresie rzymskim i wczesnego średniowiecza. Trwałym śladem tego rozkwitu jest „krąg kultowy" - tajemniczy wał usypany z tłucznia kamiennego, długości około 2 km, zachowany do dziś.

Przez ponad tysiącletnie dzieje klasztor na Łysej Górze przesiąknął historią naszych dziejów i był świadkiem wielu historycznych wydarzeń, nie zawsze pomyślnych. Klasztor najeżdżali i pustoszyli Tatarzy, Szwedzi, Rakoczanie, później Niemcy i Sowieci. Był świadkiem powstań narodowych i licznych przebudowań. Przez długie lata funkcjonowało tu więzienie, którego najczarniejszym okresem były czasy II wojny światowej.

Obecnie, po latach odbudowy, św. Krzyż na nowo przyciąga swym blaskiem i bogatą historią turystów jak i pielgrzymów.

Foto: Paweł Wieciech