Minione piękno polskich dworów – wykład w Bibliotece

Arcyciekawe spotkanie zorganizowała 27 maja Powiatowa i Miejska Biblioteka Publiczna, która na prelekcję o polskich dworach zaprosiła wybitnego znawcę tematu, gdańszczanina, choć wywodzącego się z podbocheńskich Dołuszyc – Macieja Rydla.

Prelegent jest członkiem Polskiego Towarzystwa Ziemiańskiego i jak sam zaznaczył jego życiową pasją stało się skatalogowanie istniejących jeszcze, po okresie II wojny światowej i następującego po nim komunizmu, szlacheckich i ziemiańskich dworów.

A historia obeszła się z nimi wyjątkowo okrutnie. Jak zaznaczył podczas swej prelekcji w Polsce, jej granicach z 1939 r. istniało 16000 dworów, w tym 4000 na Kresach. W obecnej Polsce pozostało ich niecałe 2700, w tym blisko 2000 w stanie całkowitej ruiny. Tylko ok. 100 dworów (a więc mniej niż 1% ich stanu przedwojennego), zachowało walory architektoniczno-historyczne, nawiązującego do stanu oryginalnego. Natomiast na całych Kresach takich dworów p. Rydel doliczył się… trzech.

Dwory były znakiem rozpoznawczym Polski szlacheckiej i ziemiańskiej. Miały niepowtarzalną architekturę, do której zaliczyć można tzw. łamany dach, alkierze i kolumny przy portyku wejściowym. Pełniły rolę mieszkalną, ale przede wszystkim centrum całego majątku ziemskiego.

Szczególnie na terenach wschodniej Rzeczypospolitej, ale i w Polsce etnicznej wojna, a zwłaszcza komunizm odcisnęły straszne piętno na dziejach dworów. Upaństwawiane, zamieniane na szkoły, szpitale, PGR-y, stopniowo podupadały w ruinę. Po 1989 r. niewiele zmieniło się na lepsze. Owszem, są chlubne wyjątki, gdy nowi-starzy właściciele odzyskują swe dawne włości i ogromnym nakładam sił i środków przywracają im ich utracony blask. Jednak są to nieliczne wypadki, jak np. dworu, który znajduje się nieprzerwanie w rękach jednej i tej samej rodziny od… XII w., czyli już 900 lat! (przy okazji zgromadzeni, liczni słuchacze mogli dowiedzieć się, że dwór w podbocheńskich Wieruszycach jest prawdopodobnie najstarszym na ziemiach polskich dworem murowanym, który nie zmienił swej funkcji aż do czasów współczesnych).

W dyskusji po skończonej prelekcji zabrali głos m.in. znany regionalista Janusz Paprota i prof. Andrzej Kastory. Na zakończenie p. Rydel podpisywał książkę swego autorstwa „Dwór - polska tożsamość”.