Kościoły na Ziemi Bocheńskiej (XV)

W obszarze tych wsi znajdują się cztery kościoły, dwa z nich, w Krzyżanowicach i Gawłowie to budowle drewniane, jako obiekty zabytkowe włączone zostały do Szlaku Architektury Drewnianej. Kolejne dwa, to świątynie murowane wzniesione zaledwie ćwierć wieku temu.

Krzyżanowice
Leżące nieopodal Bochni Krzyżanowice były niegdyś własnością tegoż miasta, trudno się więc dziwić iż kościół, który obecnie się tu znajduje, został właśnie z Bochni przeniesiony w 1794, gdyż po kasacie klasztoru bernardynów w Bochni przez władze austriackie przestał już służyć wiernym. Rok budowy tego kościoła nie jest dokładnie znany, podawany jest data 1746, ale też i 1699.

Z czasów wcześniejszych istnieją informacje o pierwszym kościele w Krzyżanowicach, był to rok 1250 r. Z początków XV w. pochodzi informacja od Jana Długosza, pisze on, iż we wsi znajduje się kościół p.w. św. Ducha, a opiekę nad nim sprawuje bocheńskie mieszczaństwo. Ten kościół trwał w Krzyżanowicach do końca XVIII (być może spłonął), kiedy to został zastąpiony kościołem sprowadzonym z Bochni.

Kościół parafialny p.w. św. Joachima w Krzyżanowicach jest kościołem drewnianym, jego konstrukcja jest bardzo prosta, korpus posiada układ jednonawowy z dobudówkami w postaci dwóch krucht i murowanej zakrystii. Ściany świątyni posiadają budowę zrębową, dach jest dwuspadowy, a jego pokryciem są charakterystyczne dla tego typu budowli gonty. Przy kościele, w obrębie placu zamkniętego murem ogrodzenia, wznosi się wolnostojąca, również drewniana jak kościół, dzwonnica z XVIII w., możliwe iż jest starsza nawet o blisko wiek. Jest to konstrukcja słupowa nakryta niewielkim dachem typu namiotowego.

Do wnętrza kościoła wchodzi się przez kruchty, główne wejście usytuowane jest w osi nawy i prowadzi popod chórem muzycznym. Strop nawy jest płaski, zaś nad prezbiterium zwieńczony pozornym sklepieniem krzyżowym. Wyposażenie kościoła odpowiada wiekowo jego budowie. W prezbiterium oddzielonym półkoliście znajduje się bogato złocony, klasycystyczny ołtarz główny z płaskorzeźbioną postacią św. Joachima. Wykonał ją uczeń Wojciecha Samka właściciela bocheńskiego zakładu kamieniarskiego Franciszek Adamek. Pozostałe dwa ołtarze, boczne wykonane są w tej samej manierze klasycystycznej z charakterystycznymi zewnętrznymi kolumienkami. Ściany wewnętrzne kościoła pokryta są polichromią o przewadze scen figuralnych, wykonana była pod koniec XIX w. Najstarszym zabytkiem krzyżanowickiej świątyni jest kamienna chrzcielnica o cechach późnogotyckich, datowana jest na pierwszą połowę XVI w. Kościół jest starannie odnowiony, zarówno wnętrze jak i zewnętrzne pokrycie.

Gawłów
Tuż za Krzyżanowicami położona jest wieś Gawłów, przez wieś przebiega droga do Uścia Solnego, przy niej wznosi się kolejna drewniana świątynia, to kościół p.w. św. Andrzeja Boboli. W porównaniu z innymi drewnianymi obiektami sakralnymi na bocheńszczyźnie, jest stosunkowo młody, zbudowano go w 1809 roku jako zbór dla społeczności niemieckiej wyznania ewangelickiego. Obecność ewangelików w Gawłowie datuje się od czasów I rozbioru Polski, po którym nastąpiła akcja austriackiej kolonizacyjnej. Po II-giej wojnie światowej kościół został przejęty od ewangelików z przenaczeniem go na katolicki kościół parafialny. Kościół p.w. św. Andrzeja Boboli (nowe patrocinium) jest niewielką budowlą zrębową okrytą deskowym szalowaniem. Do korpusu świątyni nakrytego dwuspadowym dachówkowym dachem przylega dwukondygnacyjna wieża o prostej konstrukcji zwieńczona spiczastym daszkiem. Nie jest to dzwonnica, dzwony, a jest ich trzy zawieszone są bowiem w murowanej, arkadowej konstrukcji stojącej obok kościoła. Wejście do wnętrza świątyni znajduje się w podstawie wieży, tworzy go przestrzeń jednej nawy zamkniętej trójbocznie w części ołtarzowej. Wyposażenie wnętrza pochodzi z okresu budowy zboru i jest jak cała konstrukcja kościoła proste i skromne. W ołtarzu głównym znajduje się obraz przedstawiający św. Andrzeja Bobolę. W górnej części nastawy ołtarza, na głowicach kolumn stoją figury czterech Ewangelistów. Ciekawostką jest to, iż projekt ołtarza wykonał znany bocheński społecznik, profesor Stanisław Fischer. Ołtarz boczny poświęcony jest Sercu Jezusa, figura tego wizerunku znajduje się we wnęce ołtarzowej nastawy. Po odnowieniu wnętrza, przystąpiono w 2009 r. do rozbudowy świątyni. Powiększono ją poprzez dobudowanie do prawej ściany nawy części murowanej (z cegły), na wysokości arkadowej dzwonnicy.

Ostrów Szlachecki
Drugą świątynią w parafii w Gawłowie jest kościół filialny (kaplica) w sąsiednim Ostrowie Szlacheckim p.w. Matki Bożej Częstochowskiej. Kościół wzniosła miejscowa społeczność na początku lat 80-tych XX w., konsekrowano go w 1985 r. Kościół wymurowany jest z cegły, cechuje go prostota stylu i wewnętrznego wyposażenia. Wejście do kościoła prowadzi od strony zachodniej, w tej części kościoła wybudowana jest też wieża wznosząca się ponad połacie krytego blachą dachu W obejściu kościelnym znajduje się stara (pochodzi z 1868 r.), drewniana przydworska kaplica dawny teren dworu Rostworowskich, oraz dwie inne kapliczki — figury, św. Józefa z Dzieciątkiem Jezus i NMP Niepokalanie Poczętej.

Borek
W Borku parafia powstała wcześniej niż kościół, było to w roku 1981, zwolna wznoszono też i obiekt kościelny, ostateczne zakończenie jego budowy nastąpiło w roku 1993. Jest więc kościół w Borku jednym z najmłodszych na ziemi bocheńskiej, nosi wezwanie Najświętszego Serca Pana Jezusa. Budowa trwała kilkanaście lat i powstała obszerna, murowana świątynia o nowoczesnych kształtach i rozwiązaniach technicznych. Mimo, iż teren tu równinny, to do kościoła prowadzą wysokie schody, taki układ powstał z powodu dwupoziomowej konstrukcji bryły, w wyższej kondygnacji znajduje się część sakralna. Nad wejściem wznosi się czworoboczna wieża zwężająca się ku górze, w jej górnej części zawieszone są dzwony, wieża zwieńczona jest niewielka, strzelistą wieżyczką.

Jednonawowe wnętrze wypełnione jest światłem przedostającym się z zewnątrz przez przestronne okna obu ścian nawy. W zakończeniu nawy widnieje ołtarz typu stołowego na marmurowej mensie, ściany boczne wokół ołtarza pokrywa malatura figuralna, zaś ścianę centralną wypełnia fresk z krzyżem i prezentacją wizerunku Serca Pana Jezusa. Ponad nim w symbolicznym wizerunku pozostałe postaci Trójcy Przenajświętszej.

Czesław Anioł