Wspomnienie o Janie Kocie

Przy okazji okrągłych urodzin Krytej Pływalni w Bochni warto przypomnieć kim był Jan Kot, jej patron. Nie był bochnianinem z urodzenia, ale z wyboru. Urodził się bowiem  w Wygnance k. Czortkowa, w woj. tarnopolskim, na Kresach Wschodnich II Rzeczypospolitej, 28 października 1906 roku. Jego rodzicami byli Franciszek Kot i Elżbieta z domu Riba.

Po maturze rozpoczął studia filozoficzno-historyczne na Wydziale Humanistycznym Uniwersytetu Jana Kazimierza we Lwowie. Podczas studiów aktywnie uprawiał pływanie i wkrótce zaczął odnosić sukcesy w tej dyscyplinie sportu. Będąc praktycznie samoukiem, w latach 1927–1931 zdobył co najmniej 10 tytułów mistrza Polski i ustanowił co najmniej 20 rekordów Polski (indywidualnie i w sztafetach). Przez wiele lat bronił barw Cracovii w drużynie waterpolowej (piłki wodnej), która grając w ekstraklasie zdobywała kilkakrotnie tytuły mistrza i wicemistrza Polski. Odnosił też sukcesy w zawodach międzynarodowych, był wicemistrzem narodów słowiańskich i bohaterem długodystansowego wyścigu pływackiego na trasie Gdynia – Hel.

Po studiach i służbie wojskowej został nauczycielem historii w prywatnym gimnazjum w Olkuszu (1931–1936), gdzie poznał swoją przyszłą żonę Wiesławę z Pisiewiczów (ślub w 1932 r.), nauczycielkę języka polskiego i literatury. Rok później przyszła na świat ich córka Wanda Elżbieta. Od 1934 r. Jan Kot równolegle uczył historii i przysposobienia wojskowego w gimnazjum im. Króla Kazimierza Wielkiego w Bochni, gdzie pełnił także inne funkcje pedagogiczne: był opiekunem samorządu i świetlicy uczniowskiej, wychowawcą klas, a nawet nauczycielem języka niemieckiego. W 1936 r. przeniósł się do Bochni, rok później dołączyła do niego żona, a jeszcze później córka, która przez około 2 lata mieszkała u babci w Krakowie.

W wojnie obronnej 1939 r. brał udział jako oficer 156. rezerwowego pułku piechoty Armii Kraków, walcząc m.in. pod Wiśniową i Tomaszowem Lubelskim. Podczas okupacji niemieckiej działał w Związku Walki Zbrojnej, a potem w Armii Krajowej w krakowskim zgrupowaniu Żelbet, zaś jego żona zajmowała się organizacją tajnego nauczania na ziemi bocheńskiej. W tym czasie używał pseudonimu Kurek.

Latem 1944 r. został przeniesiony do Komendy Miasta Krakowa i do wewnętrznych służb AK (Wojskowa Służba Ochrony Powstania), zaś jesienią tegoż roku został odkomenderowany do organizacji Niepodległość (NIE). Na początku 1945 r. zaczął organizować terenową siatkę wywiadowczą na terenie przedwojennego powiatu olkuskiego, współpracując m.in. z Józefem Lipą vel Lipko „Kukułką”. Zorganizował także podziemne archiwum, werbując w tym celu dwóch archiwistów z Archiwum Państwowego w Krakowie – Adama Kamińskiego i Henryka Müncha. Powierzył im wszystkie zebrane materiały – kartoteki działaczy komunistycznych i funkcjonariuszy UB, sprawozdania, raporty oraz analizy.

We wrześniu 1945 r. znalazł się wraz z towarzyszami w kierownictwie Ruchu Oporu Bez Wojny i Dywersji Wolność i Niezawisłość, gdzie pracował w propagandzie. Od 1946 r. był inspektorem wywiadu Obszaru Południowego i redaktorem pisma „Informator”, aktywnie uczestniczył w bieżącej walce propagandowej, szczególnie w toku kampanii przed referendum ludowym. Od lutego 1946 r. był kierownikiem Biura Studiów Brygad Wywiadowczych WiN (kryptonim Izba Kontroli). Używał w tym czasie pseudonimu Janusz i szefował zespołowi analityków, współpracując z czołowymi postaciami ówczesnego podziemia. Jego analizy trafiały na biurko Stanisława Mikołajczyka – wicepremiera i szefa opozycji, służyły także do opracowania Memoriału do Rady Bezpieczeństwa ONZ – pierwszego raportu o nadużywaniu władzy przez komunistów i o łamaniu przez nich zasad demokracji parlamentarnej napisanego przez krajową opozycję i przekazanego na Zachód jesienią 1946 r. Jednocześnie był instruktorem Studium Wychowania Fizycznego na Uniwersytecie Jagiellońskim.

W 1945 r. został dwukrotnie mistrzem okręgu krakowskiego w pływaniu stylem dowolnym, a rok później jako czterdziestoletni pływak, na mistrzostwach Polski w Poznaniu, zdobył trzecie miejsce na 1500 m stylem dowolnym. Drużyna piłkarzy wodnych Cracovii, w której grał, zdobyła wtedy wicemistrzostwo kraju.

Aresztowany 24 VIII 1946 r., został osadzony w więzieniu Wojewódzkiego Urzędu Bezpieczeństwa Publicznego w Krakowie w celi-izolatce, gdzie był nieludzko torturowany. Podczas procesu II Komendy WiN, który odbywał się w dawnym więzieniu św. Michała, został oskarżony o szpiegostwo i próbę obalenia przemocą ustroju PRL, za co otrzymał trzykrotny wyrok śmierci z utratą praw publicznych i obywatelskich praw honorowych na zawsze oraz przepadek całego mienia. Wyrok nie został wykonany, gdyż ówczesny prezydent PRL Bolesław Bierut skorzystał z prawa łaski i zmienił mu karę na dożywotnie więzienie.

Więziony na Montelupich i we Wronkach przez ponad 10 lat, mimo amnestii dla więźniów politycznych w 1956 r. i interwencji społeczeństwa bocheńskiego, na wolność wyszedł dopiero w marcu 1957 r., jednakże jako „wróg ludu” nie mógł już pracować z młodzieżą. Z wielkim trudem znalazł pracę jako magazynier w Miejskim Przedsiębiorstwie Gospodarki Komunalnej i Mieszkaniowej w Bochni, a później jako kierownik produkcji pomocniczej w Rejonie Eksploatacji Dróg Publicznych, gdzie pracował aż do przejścia na emeryturę w 1972 r.

Zmarł w Bochni 12 VII 1992 r., a cztery dni później został pochowany w III kwaterze bocheńskiego cmentarza komunalnego przy ul. Orackiej, dokładnie w trzecią rocznicę śmierci jego żony Wiesławy.

Córka Jana i Wiesławy Kotow, Wanda Wątorska jest postacią bardzo dobrze znaną w naszym mieście. Przed długi czas była dyrektorką Państwowej Szkoły Muzycznej im. Żurawlewa. Na emeryturze w dalszym ciągu nauczała muzyki.

Od 24 VI 2000 r. Jan Kot jest patronem Krytej Pływalni w Bochni, a od 8 XI 2002 r. jest także patronem hali gimnastycznej przy I Liceum Ogólnokształcącym im. Króla Kazimierza Wielkiego w Bochni. Jego trofea sportowe zostały przekazane przez Wandę Wątorską do zbiorów Muzeum im. prof. Stanisława Fischera w Bochni. Od 2003 r., w październiku, organizowane są w Bochni Memoriały Pływackie poświęcone Janowi Kotowi, a od 2012 r. Letnie Mistrzostwa Okręgu Małopolskiego w Pływaniu Młodzików noszą także tytuł Memoriału Jana Kota.

eb

Na podstawie biogramu z http://krakowianie1939-56.mhk.pl

Czytaj także: 20 lat basenu – jubileusz potrwa rok